Περιγραφή
Ιωάννης Φάππας, Έλαιον ευώδες, τεθυωμένον: Τα αρωματικά έλαια και οι πρακτικές χρήσης τους στη μυκηναϊκή Ελλάδα και την αρχαία Εγγύς Ανατολή (14ος -13ος αι. π.Χ.).
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
- ΠΡΟΛΟΓΟΣ, σελ. xxxi
- ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ – ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ, σελ. xxxvii
- ΕΙΣΑΓΩΓΗ, σελ. 3
ΕΝΟΤΗΤΑ Α
ΤΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΕΛΑΙΑ ΣΤΗ ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
- ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Η βιοτεχνία των αρωματικών ελαίων στα μυκηναϊκά ανάκτορα, σελ. 15
Α) Η βιοτεχνία αρωματικών ελαίων της Κνωσού, σελ. 17
Β) Η βιοτεχνία αρωματικών ελαίων της Πύλου, σελ. 29
- ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
Οργάνωση και λειτουργία της βιοτεχνίας των αρωματικών ελαίων, σελ. 41
Α) Η προμήθεια των πρώτων υλών, σελ. 43
Α.1) Κνωσός, σελ. 43
Α.1.1) Έλαιο, σελ. 43
Α.1.2) Κορίανδρο / po-ni-ki-jo, σελ. 47
Α.1.3) Κύπερος, σελ. 53
Α.1.4) Μέλι, σελ. 55
Α.2) Μυκήνες, σελ. 58
Α.2.1) Αρωματικές ουσίες, σελ. 58
Α.3) Πύλος, σελ. 63
Α.3.1) Έλαιο, σελ. 63
Β) Παράδοση των πρώτων υλών στους αρωματοποιούς, σελ. 63
Β.1) Πύλος, σελ. 64
Β.2) Κνωσός, σελ. 67
B.2.1) Πινακίδες με τον όρο zo-a, σελ. 67
Β.2.2) Πινακίδες με τον όρο to-ro-qa, σελ. 69
Β.2.3) Πινακίδες με το όνομα ku-pi-ri-jo, σελ. 71
Β.2.4) Πινακίδες με το όνομα ma-ri-ne-u, σελ. 74
Γ) Απόδοση του μετασκευασμένου προϊόντος στο ανάκτορο, σελ. 75
Γ.1) Πύλος, σελ.75
- ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
Τα είδη των μυκηναϊκών αρωματικών ελαίων, σελ. 79
Α) Έλαια που περιγράφονται με βάση το άρωμα, σελ. 80
Β) Έλαια που περιγράφονται με βάση το χρώμα, σελ. 81
Γ) Έλαια που περιγράφονται με βάση την ποιότητα, σελ. 82
Δ) Έλαια που περιγράφονται με βάση το άρωμα και το χρώμα, σελ. 84
Ε) Έλαια που περιγράφονται με βάση το άρωμα και την ποιότητα, σελ. 85
ΣΤ) Άλλα πιθανά αρωματικά έλαια, σελ. 87
- ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
Οι χρήσεις των μυκηναϊκών αρωματικών ελαίων, σελ. 91
Α) Αρωματικά έλαια αποθηκευμένα στο ανάκτορο, σελ. 91
Α.1) Πύλος, σελ. 91
Β) Προσφορές θρησκευτικού χαρακτήρα, σελ. 92
Β.1) Πύλος, σελ. 92
Β.1.1) Προσφορές σε θεότητες, σελ. 92
Β.1.2) Προσφορές σε θρησκευτικό προσωπικό, σελ. 100
Β.1.3) Προσφορές σε τόπους λατρείας, σελ. 102
Β.1.4) Προσφορές σε διάφορες τοποθεσίες, σελ. 103
Β.2) Κνωσός, σελ. 106
Β.2.1) Προσφορές σε θεότητες, σελ. 107
Β.2.2) Προσφορές σε θρησκευτικό προσωπικό, σελ. 109
Β.2.3) Προσφορές σε τόπους λατρείας, σελ. 109
Γ) Πρακτικές επάλειψης, ραντισμού και σπονδής, σελ. 112
Γ.1) Πρακτικές επάλειψης , σελ. 112
Γ.1.1) Πύλος, σελ. 112
Γ.1.2) Κνωσός, σελ. 114
Γ.1.3) Μυκήνες, σελ. 114
Γ.2) Πρακτικές ραντισμού ή σπονδής, σελ. 114
Γ.2.1) Κνωσός, σελ. 114
Γ.2.2) Πύλος, σελ. 115
Δ) Χορηγίες σε συμπόσια, σελ. 116
Δ.1) Πύλος, σελ. 116
Ε) Χορηγίες σε εργατικό προσωπικό, σελ. 118
Ε.1) Μυκήνες, σελ. 118
ΣΤ) Προσφορά δώρων, σελ. 120
ΣΤ.1) Πύλος, σελ. 120
ΕΝΟΤΗΤΑ B
ΤΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΕΛΑΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ
- ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
Τα αρωματικά έλαια στα κείμενα της Ḫattuša, σελ. 127
Α) Θρησκευτικό τελετουργικό, σελ. 131
Α.1) Προσφορές προς τις θεότητες, σελ. 131
Α.2) Τελετουργικό προσέλκυσης της θεότητας: ραντισμός και καύση αρωματικού ελαίου, σελ. 132
Α.3) Τελετουργίες καθαρμού, σελ. 134
Α.3.1) Σπονδή και καύση αρωματικού ελαίου, σελ. 134
Α.3.2) Ραντισμός και επάλειψη με αρωματικό έλαιο των λατρευτικών εικόνων των θεών και άλλων τελετουργικών και μη αντικειμένων, σελ. 135
Α.3.3) Επάλειψη με αρωματικό έλαιο των ιερέων και των παρισταμένων στο τελετουργικό, σελ. 138
Α.3.4) Τελετουργικό ίασης, σελ. 140
Α.4) Τέλεση σπονδών, σελ. 141
Α.5) Εμβαπτισμοί, σελ. 142
Α.6) Καύση αρωματικού ελαίου για πρόκληση καπνού, σελ. 143
Α.7) Άλλες τελετουργικές χρήσεις, σελ. 144
Α.8) Αδιευκρίνιστες τελετουργικές χρήσεις, σελ. 144
Β) Τα έθιμα της γέννας: σπονδή αρωματικού ελαίου και επάλειψη της μητέρας και του νεογέννητου παιδιού, σελ. 146
Γ) Τα έθιμα του γάμου: επάλειψη του κεφαλιού της νύφης, σελ. 147
Δ) Χρίση βασιλέως, σελ. 148
Ε) Ταφικό τελετουργικό (šalliš waštaiš), σελ. 149
ΣΤ) Διπλωματικά δώρα, σελ. 151
Ζ) Κοσμητική χρήση των αρωματικών ελαίων: επάλειψη του σώματος, σελ. 152
Η) Άλλες καθημερινές χρήσεις, σελ. 153
- ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6
Τα αρωματικά έλαια στα κείμενα της Ugarit, σελ. 155
Α) Καταγραφές οικονομικού χαρακτήρα, σελ. 161
Α.1) Εισφορές προς το ανάκτορο, σελ. 161
Α.2) Διανομές από το ανάκτορο, σελ. 161
Α.3) Διάφορες οικονομικές συναλλαγές, σελ. 162
Α.4) Άλλες οικονομικού χαρακτήρα καταγραφές, σελ. 164
Β) Θρησκευτικό τελετουργικό, σελ. 165
Β.1) Προσφορές προς τις θεότητες, σελ. 165
Β.2) Τέλεση σπονδών, σελ. 170
B.3) Τελετουργίες καθαρμού, σελ. 170
B.3.1) Επάλειψη του κεφαλιού και άλλες αδιευκρίνιστες χρήσεις, σελ. 170
Β.3.2.) Τελετουργικό ίασης, σελ. 172
Γ) Ταφικό τελετουργικό, σελ. 173
Γ.1) Έθιμα της ταφής: επάλειψη του σώματος του νεκρού, σελ. 173
Γ.2) Λατρεία των νεκρών: χρήση αρωματικού ελαίου σε νεκρικά συμπόσια, τέλεση σπονδών και καύση θυμιάματος στους τάφους των νεκρών προγόνων, σελ. 173
Δ) Συμπόσια: επάλειψη του σώματος, σελ. 175
Ε) Απελευθέρωση δούλου: επάλειψη του κεφαλιού με έλαιο, σελ. 175
- ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7
Τα αρωματικά έλαια στα κείμενα του Emar, σελ. 177
Α) Θρησκευτικό τελετουργικό, σελ. 179
Α.1) Προσφορές θρησκευτικού χαρακτήρα, σελ. 180
A.2) Τελετουργικό μύησης και ενθρόνισης νέας ιέρειας: επάλειψη του κεφαλιού της με αρωματικό έλαιο και άλλες τελετουργικές χρήσεις αρωματικών ελαίων, σελ. 180
A.3) Τελετουργικό των μεγάλων εορτών: επάλειψη βαιτύλων με έλαιο, σελ. 182
A.4) Αδιευκρίνιστες λατρευτικές χρήσεις, σελ. 184
A.5) Αδιευκρίνιστες λατρευτικές χρήσεις, ίσως ιδιωτικού χαρακτήρα, σελ. 184
Β) Ταφικό τελετουργικό, σελ. 185
Γ) Επάλειψη τραπεζών με έλαιο, σελ. 185
Δ) Καταγραφές οικονομικού χαρακτήρα, σελ. 185
- ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8
Τα αρωματικά έλαια στα κείμενα της Akhetaten, σελ. 187
Α) Διπλωματικά δώρα, σελ. 189
Β) Υποδοχή ξένων επισκεπτών , σελ. 192
Γ) Επάλειψη του κεφαλιού των πρεσβευτών, σελ. 192
Δ) Επάλειψη του κεφαλιού των μελλόνυμφων κοριτσιών, σελ. 192
Ε) Χρίση βασιλέων, σελ. 193
ΣΤ) Θρησκευτικό τελετουργικό: επάλειψη των αγαλμάτων των θεών και καύση θυμιάματος, σελ. 194
Ζ) Ταφικές πρακτικές: επάλειψη του σώματος του νεκρού και καύση θυμιάματος, σελ. 196
Η) Χρίση ιερέως, σελ. 198
- ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9
Τα αρωματικά έλαια στα κείμενα του Nuzi και της Alalaḫ, σελ. 199
Nuzi , σελ. 200
Α) Θρησκευτικό τελετουργικό, σελ. 201
Α.1) Προσφορές προς τις θεότητες, σελ. 201
Β) Διανομές σε άτομα και προσωπικό, σελ. 204
Γ) Οικονομικές συναλλαγές, σελ. 206
Alalaḫ, σελ. 206
- ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10
Τα αρωματικά έλαια στα κείμενα της Aššur, σελ. 209
Α) Θρησκευτικό τελετουργικό, σελ. 211
Α.1) Τελετουργίες καθαρμού: επάλειψη με αρωματικό έλαιο, σελ. 211
Α.2) Τέλεση σπονδών, σελ. 214
Β) Χρίση βασιλέως, σελ. 214
Γ) Τα έθιμα του γάμου: επάλειψη του κεφαλιού της νύφης, σελ. 215
Δ) Συμπόσια, σελ. 215
Ε) Σύναψη συνθήκης, σελ. 215
- ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11
Τα αρωματικά έλαια στα κείμενα της Nippur, σελ. 217
Α) Θρησκευτικό τελετουργικό, σελ. 220
Α.1) Προσφορές σε θεούς, ναούς και θρησκευτικό προσωπικό, σελ. 220
Α.2) Τελετουργικό καθαρμού: επάλειψη με έλαιο, σελ. 222
Β) Ταφικό τελετουργικό, σελ. 223
Γ) Διανομές σε διάφορα άτομα, σελ. 224
Δ) Άλλες καθημερινές χρήσεις, σελ. 224
ΕΝΟΤΗΤΑ Γ
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ – ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ
- ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12
Οι χρήσεις των αρωματικών ελαίων στη μυκηναϊκή Ελλάδα και την ανατολική Μεσόγειο: σύγκριση και αξιολόγηση των γραπτών πηγών, σελ. 227
Α) Θρησκευτικό τελετουργικό, σελ. 235
Α.1) Λατρεία των θεών, σελ. 236
Α.1.1) Προσφορές αρωματικών ελαίων προς τις θεότητες, σελ. 236
Α.1.2) Χρήση αρωματικών ελαίων κατά την τέλεση σπονδών, σελ. 242
Α.1.3) Χρήση αρωματικών ελαίων κατά την τέλεση θυσιών, σελ. 244
Α.1.4) Καύση αρωματικού ελαίου και θυμιάματος για την πρόκληση καπνού, σελ. 244
Α.2) Τελετουργίες καθαρμού: Επάλειψη ανθρώπων και λατρευτικών αντικειμένων, σελ. 246
Β) Χορηγίες σε συμπόσια , σελ. 247
Γ) Επάλειψη ενδυμάτων, σελ. 255
Δ) Επεξεργασία μαλλιού και μάλλινων υφασμάτων, σελ. 256
Ε) Διανομές σε προσωπικό – καθημερινή ζωή, σελ. 258
ΣΤ) Διεθνείς συναλλαγές – υποδοχή ξένων επισκεπτών, σελ. 261
Ζ) Ταφικό τελετουργικό, σελ. 266
- ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ, σελ. 270
- ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13
Η ιδεολογία της χρήσης των αρωματικών ελαίων: προεκτάσεις και συμβολισμοί, σελ. 277
Α) Θρησκευτικό τελετουργικό, σελ. 288
Β) Διαβατήρια έθιμα, σελ. 295
α) Τα έθιμα της γέννας, σελ. 295
β) Τα έθιμα του γάμου, σελ. 296
γ) Η μύηση ιερέων, σελ. 298
δ) Η μύηση βασιλέων, σελ. 302
ε) Η απελευθέρωση δούλου, σελ. 306
στ) Τα έθιμα της αγοραπωλησίας, σελ. 306
ζ) Τα έθιμα της ταφής, σελ. 307
Γ) Σύναψη συνθηκών, σελ. 308
- ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14
Τα αρωματικά έλαια στη μυκηναϊκή κοινωνία: συμπεράσματα, σελ. 311
Συμπεράσματα, σελ. 321
- ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
Παράρτημα Α’: Οι πινακίδες της σειράς Fp(1) της Κνωσού, σελ. 329
Παράρτημα Β’: Οι πινακίδες της σειράς Fr της Πύλου, σελ. 331
Παράρτημα Γ’: Κείμενα από τη Ḫattuša, σελ. 339
Παράρτημα Δ’: Κείμενα από την Ugarit, σελ. 371
Παράρτημα Ε’: Κείμενα από το Emar, σελ. 378
Παράρτημα ΣΤ’: Κείμενα από την Akhetaten, σελ. 379
Παράρτημα Ζ’: Κείμενα από το Nuzi, σελ. 384
Παράρτημα Η’: Κείμενα από την Alalah, σελ. 388
Παράρτημα Θ’: Κείμενα από την Aššur και την Calah, σελ. 389
Παράρτημα Ι’: Κείμενα από τη Nippur, σελ. 392
Παράρτημα ΙΑ’: Κείμενα από τον Επικό Κύκλο, σελ. 395
Παράρτημα ΙΒ’: Κείμενα από την Παλαιά Διαθήκη, σελ. 410
Παράρτημα ΙΓ’: Συλλαβογράμματα και αριθμητικά της μυκηναϊκής Γραμμικής Β γραφής, σελ. 412
Παράρτημα ΙΔ’: Τα σημεία (γράμματα) της σφηνοειδούς αλφαβητικής ουγκαριτικής γραφής, σελ. 413
- ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ
Πίνακας Ια: Τα μεγάλα κέντρα της μυκηναϊκής Ελλάδας, της Ανατολίας και της Μέσης Ανατολής κατά τον 14ο και 13ο αι. π.Χ., σελ. 416
Πίνακας Ιβ-γ: Οι περιοχές κυριαρχίας των μεγάλων δυνάμεων-κρατών στο Αιγαίο και την αρχαία Μέση Ανατολή κατά τον 14ο και 13ο αι. π.Χ., σελ. 418
Πίνακας ΙI: Τα τρία μυκηναϊκά ανακτορικά κέντρα που απέδωσαν πινακίδες με στοιχεία για την παρασκευή και χρήση των αρωματικών ελαίων, σελ. 420
Πίνακας ΙII: Η βιοτεχνία αρωματικών ελαίων στο ανάκτορο της Κνωσού, σελ. 422
Πίνακας IV: Η βιοτεχνία αρωματικών ελαίων στο ανάκτορο της Πύλου, σελ. 423
Πίνακας V: Η αρχαία Ḫattuša, πρωτεύουσα των Χετταίων, σελ. 424
Πίνακας VIα: Ḫattuša: το Μεγάλο Ιερό του «Θεού της Θυέλλης» (Tempel, σελ. 426
Πίνακας VIβ: Ḫattuša: το κείμενο KUB 36.119, σελ. 427
Πίνακας VIIα-β: Ḫattuša: το Büyükkale και το Μεγάλο Ιερό (Tempel I), σελ. 428
Πίνακας VIIIα-δ: Ugarit: η πόλη, το ανάκτορο, η «Οικία του Αρχιερέα» και η οικία με το «Αρχείο του Rašap’abu», σελ. 430
Πίνακας IX: Κείμενα από την Ugarit (RS 1.012 και RS 24.251), σελ. 432
Πίνακας X: Το κείμενο RS 8.208 από την Ugarit, σελ. 434
Πίνακας XI: Emar: η πόλη, σελ. 435
Πίνακας XIIα-β: Akhetaten: η πόλη και τρία κείμενά της (ΕΑ 11, 22, 25), σελ. 436
Πίνακας XIII: Nuzi: το ανάκτορο και η «οικία του Šilwa-Teššub», σελ. 438
Πίνακας XIVα-δ: Κείμενα από το Nuzi (HSS XIII 690 και HSS XIII 588), σελ. 439
Πίνακας XV: Alalaḫ: το ανάκτορο, σελ. 441
Πίνακας XVIα-β: Aššur: η πόλη και το δωμάτιο με τις πινακίδες για το τελετουργικό tākultu, στη δυτική αυλή του ναού της ομώνυμης θεάς, σελ. 442
Πίνακας XVIIα-β: Κείμενα από την Aššur (VAT 8711 και VAT 10096), σελ. 444
Πίνακας XVIIIα-β: Κείμενα από την Aššur (VAT 9493 και VAT 9674), σελ. 446
Πίνακας XIX: Nippur: η πόλη των Κασσιτών, σελ. 448
Πίνακας XXα-γ: Κείμενα από τη Nippur (UM 29-13-166, CBS 8091 και CBS 11771), σελ. 449
Πίνακας XXIα-γ: Κείμενα από τη Nippur (UM 29-15-531, CBS 9838 και CBS 10791), σελ. 450
Πίνακας XXIIα-γ: Σκηνές του χεττιτικού και του μυκηναϊκού θρησκευτικού τελετουργικού, σελ. 451
Πίνακας XXIII: Παράσταση νεαρής ιέρειας που προσφέρει θυμίαμα από τη «Δυτική Οικία» του Ακρωτηρίου Θήρας, σελ. 452
Πίνακας XXIV: Σκηνή από το αιγυπτιακό «Συμπόσιο της Κοιλάδας» , σελ. 453
Πίνακας XXVα-β: Ψευδόστομοι αμφορείς από το ναυάγιο των Ιρίων και από τη Θήβα, σελ. 454
Πίνακας XXVIα-β: Σκηνές του μυκηναϊκού ταφικού τελετουργικού, σελ. 455
- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ, σελ. 459
- ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΚΕΙΜΕΝΩΝ, σελ. 553
- SUMMARY, σελ. 571
