Οι εργασίες του συνεδρίου «Η Επανάσταση του Δασκαλογιάννη και η Επανάσταση του 1821 στην Κρήτη. Διακόσια χρόνια μετά» που έλαβαν χώρα στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων,  ακολούθησαν ένα υβριδικό μοντέλο. Οι σύνεδροι συμμετείχαν κυρίως δια ζώσης αλλά υπήρξαν και διαδικτυακές παρουσιάσεις πολύ επιτυχημένες με δυνατότητα ερωτήσεων και συζήτησης.                                                                                                                              

 Η θεματική του συνεδρίου περιελάμβανε δύο ενότητες, σύμφωνα και με τον τίτλο:

• Η Επανάσταση του Δασκαλογιάννη 1770-1771
• Η Επανάσταση του 1821 στην Κρήτη

Στην πρώτη ενότητα παρουσιάστηκαν κατά σειρά:

Σε διαδικτυακή ομιλία από το Λονδίνο η Ειρήνη Σωτηροπούλου αναφέρθηκε στη νομισματική κατάσταση στην Κρήτη την εποχή του Δασκαλογιάννη, εποχή κατά την οποία η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν είχε τραπεζικό σύστημα και απαιτούσε από τους υπόδουλους φόρους σε χρυσό και ασήμι. Στο πλαίσιο αυτό ο Δασκαλογιάννης ίδρυσε δικό του νομισματοκοπείο, πράγμα που βοήθησε την εξέγερση των Σφακιανών. 

Η εξέγερση των Σφακιανών με τον Δασκαλογιάννη και η αποτύπωσή της στα ριζίτικα τραγούδια παρουσιάστηκε μέσα από την έρευνα του Ευτύχιου Κοπασάκη.

Ενδιαφέρουσα ήταν η επίσης διαδικτυακή εισήγηση της Μαρίνας Μπάντιου για τη διάσωση της δημόσιας μνήμης του Δασκαλογιάννη με έργα όπως προτομές, ανδριάντες, ονόματα δρόμων, του αεροδρομίου Χανίων κ.λ.π.

Οι μνήμες, όμως, των αγώνων του Δασκαλογιάννη  αποτυπώνονται επίσης στη λογοτεχνία, την ποίηση και τον τύπο του 20^ου αιώνα, όπως ανέφεραν στην ομιλία τους οι Χριστίνα Βαμβούρη και Βίκτωρ Καράμπερας.

Η επανάσταση του 1821 μας οδήγησε στη δεύτερη ενότητα, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας αφιερώθηκε σε γεγονότα σε βάθος 10ετίας, μέχρι το 1830, οπότε το Πρωτόκολλο του Λονδίνου άφησε την Κρήτη εκτός εθνικού κορμού και δημιούργησε πλέον το κρητικό ζήτημα.

Παρουσιάστηκαν σελίδες και όψεις της επανάστασης του 1821 στην Κίσαμο από τον Μιχάλη Μουντάκη, στα Ανώγεια από τον Βασίλη Χαρωνίτη,  στον Εμπρόσνερο Αποκορώνου με εργαλείο την προφορική ιστορία από τον Γεώργιο Καλογεράκη. Επισημάνθηκε ο ρόλος και η σημασία του λιμανιού της Σούδας και του Λουτρού από τη Μαρία Μαράκη.

Ο Αντώνης Σανουδάκης περιέγραψε την οργανωτική δομή της Φιλικής Εταιρείας και κατέγραψε τους Κρήτες μέλη της.

Έρευνα σχέσεων μεταξύ των επαναστατών ήταν το αντικείμενο της ομιλίας του Παναγιώτη Στάθη,  με αναφορά στο γεγονός του φόνου του Αντώνη Μελιδόνη από τον Ρούσο Βουρδουμπά, η απήχηση του οποίου έχει απασχολήσει όχι μόνο την ελληνική αλλά και μερίδα της διεθνούς γραμματείας.

Στις επαναστατικές και καταδρομικές δραστηριότητες από τη Γραμβούσα μέχρι το Μεραμπέλλο αναφέρθηκε η Μαρία Σεργάκη.

Παρακολουθήσαμε πώς η επανάσταση του 1821 στην Κρήτη έχει εμπνεύσει καλλιτεχνικές δημιουργίες διαχρονικά. Παράδειγμα τα έργα σύγχρονων Κρητών ζωγράφων που παρουσίασε η Αλεξάνδρα Κουρουτάκη, της ποίησης και κυρίως των θεατρικών έργων της Αντωνούσας Καμπουράκη στη διαδικτυακή εισήγηση της Κυριακής Πετράκου, λογοτεχνών του 20^ου αιώνα από τη Χριστίνα Αργυροπούλου και της ποιητικής έμπνευσης του Δ. Σολωμού στον « Κρητικό» στην ξεχωριστή ομιλία του Ερατοσθένη Καψωμένου.

Στα παραπάνω προστίθεται η ομιλία του Κωνσταντίνου Φουρναράκη, που εξετάζει πώς μπλέκεται και απεμπλέκεται μύθος και ιστορία, με αφετηρία το διήγημα του Κων/νου Ράδου «Ο Πειρατής της Γραμβούσης».

Οι δυσχέρειες, εξάλλου, στον συντονισμό των επαναστατών και η διεκδίκηση του κρητικού αγώνα από τους Σφακιανούς αποτέλεσαν αντικείμενο ξεχωριστής εισήγησης από τη Στέλλα Αλυγιζάκη.

Μετά το 1830 ανακύπτει το γνωστό Κρητικό ζήτημα, ο ρόλος των μεγάλων δυνάμεων, κυρίως των Άγγλων, οι διπλωματικοί χειρισμοί, καθώς και η στάση του Ελληνικού τύπου, θέμα της ομιλίας της Χριστίνας  Βαμβούρη.

Ο απολογισμός του συνεδρίου, το οποίο από την έναρξή του αφιερώθηκε στη μνήμη του αρχαιολόγου Κώστα Ψαράκη που έφυγε πρόσφατα,  έκλεισε με τη διατύπωση των εξής ψηφισμάτων: 

-Το συνέδριο θεωρεί αναγκαία την απαλλοτρίωση ή εξαγορά από το Δήμο Σφακίων του σπιτιού του Δασκαλογιάννη στην Ανώπολη Σφακίων, ως ελάχιστη συνεισφορά του τόπου του στη διατήρηση της δημόσιας μνήμης του.

-Το συνέδριο υπερτονίζει τη μεγάλη αναγκαιότητα της μεταστέγασης, αξιοποίησης και ανάδειξης και με το απαραίτητο επιστημονικό προσωπικό, του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης που αποτελεί την κιβωτό διαφύλαξης της ιστορικής μας μνήμης.

Με τη συγκατάθεση των εισηγητών οι παρουσιάσεις τους βιντεοσκοπήθηκαν. Μπορείτε να τις δείτε στο κανάλι της εταιρείας, ΙΛΑΕΚ – YouTube, ακολουθώντας το σύνδεσμο που οδηγεί στην καθεμιά ξεχωριστά με τη σειρά που πραγματοποιήθηκαν:

1. Σωτηροπούλου Ε., «Το νομισματοκοπείο του Δασκαλογιάννη και η νομισματική κατάσταση στην Κρήτη του 1770».
2. Μουντάκης Μ., «Η Κίσαμος στην Επανάσταση του 1821».
3. Κοπασάκης Ε., «Η Επανάσταση του Δασκαλογιάννη μέσα από το ριζίτικο τραγούδι».
4. Σανουδάκης Α., «Οργανωτική δομή της Φιλικής Εταιρείας και Κρήτες φιλικοί».
5. Κουρουτάκη Α., «Όψεις της Μνήμης. Κρήτες καλλιτέχνες συμβολοποιούν την Επανάσταση του 1821 στην Κρήτη».
6. Χαρωνίτης Β., «Τα Ανώγεια στην Επανάσταση του 1821».
7. Καλογεράκης Γ., «Η Επανάσταση του 1821 και ο Άγιος Θυμώτης στον Εμπρόσνερο Αποκορώνου».
8. Μαράκη Μ., «Το λιμάνι της Σούδας στην Επανάσταση του 1821».
9. Σεργάκη Μ., «Aπό τη Γραμβούσα στο Μεραμπέλλο. Επαναστατικές και καταδρομικές δραστηριότητες το φθινόπωρο του 1827».
10. Στάθης Π., «Ο φόνος του Αντώνη Μελιδόνη από τον Ρούσο Βουρδουμπά: H απήχησή του στην ελληνική και τη διεθνή γραμματεία».
11. Βαμβούρη Χ., «Πολιτικές και διπλωματικές εξελίξεις στο Κρητικό ζήτημα, όπως αποτυπώνονται στον ελληνικό Τύπο με αφορμή τις επαναστατικές ημέρες της 25ης Μαρτίου των ετών 1897-1913».
12. Καψωμένος Ε., «Η Επανάσταση του 1821 στον Κρητικό του Σολωμού».
13. Αργυροπούλου Χ., «Η Επανάσταση του 1821 στην Κρήτη μέσα από κείμενα ποιητικά, λογοτεχνικά, ιστορικά και τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, Ο Καταδικασμός της Κρήτης 1830, Δημοτικό τραγούδι, ποίηση Παλαμά, Τα Δεινά των Κρητών, Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών, Ι. Κονδυλάκη, Η μάχη της Γραμβούσας κ.ά.».
14. Πετράκου Κ., «Η Επανάσταση του 1821 στα έργα της Αντωνούσας Καμπουράκη (1790-1875)».
15. Μπάντιου Μ., «Ο Δασκαλογιάννης στη δημόσια ιστορία και μνήμη».
16. Βαμβούρη Χ. και Καραμπέρας Β., «Μνήμες της προσωπικότητας και του αγώνα του Δασκαλογιάννη στην Ποίηση, τη Λογοτεχνία και τον Τύπο του 20ου αιώνα».
17. Αλιγιζάκη Σ., «Η διεκδίκηση της ηγεσίας του Κρητικού Αγώνα του ’21 από τους Σφακιανούς».
18. Παπαηλιάκης Μ., «Η συντήρηση της ιστορικής μνήμης: Ανδριάντες και προτομές προκρίτων στην Επαναστατική Συνέλευση της Παναγίας Θυμιανής Σφακίων».
19. Φουρναράκης Κ., «Το διήγημα του Κων/νου Ράδου, “Ο Πειρατής της Γραμβούσης”: αναζήτηση του μύθου και της ιστορίας».

Επιπλέον μπορείτε να δείτε:

• Χαιρετισμοί – Κήρυξη της έναρξης των εργασιών του συνεδρίου.
• Απολογισμός του συνεδρίου.